چگونگی پردازش شخصیت زن در 42 نمایش نامه ی برگزیده ی فارسی

چکیده چگونگی پردازش شخصیت زن در 42 نمایش نامه ی برگزیده ی فارسی به وسیله ی شهین حقیقی از ورود درام به عرصه ی ادب و هنر ایران ، زمان زیادی نمی گذرد؛ اما تولید حجمی انبوه و متنوع از آثار نمایشی، در سده ی اخیر در ایران، توجه به این نوع ادبی را ضرورتی اجتناب ناپذیر بخشیده است. نمایش نامه را همچون دیگر انواع ادبی، می توان از رویکردهای گوناگون بررسی کرد؛ «تحلیل شخصیت» و از آن جمله «بررسی نقش زن» در نمایش نامه ، یکی از همین رویکردهاست. میزان و نوع توجه نویسندگان به زن و زنانگی همواره تحت تاثیر مرام های متفاوت فکری و فضای فرهنگی، اجتماعی و... قرارداشته است. گاه نیز برخی نویسندگان، افزون بر انعکاس دنیای واقعی یا مشکلات زنان در آثار خود، نگرشی هنری به موضوع زن/ زنانگی داشته اند و به خلق آثاری هنری با محوریت شخصیت زن، پرداخته اند. مطالعه ی منابع موجود در زمینه ی تئاتر ایران، نشان می دهد که در پیوند با بررسی چگونگی پردازش شخصیت زن در نمایش نامه های ایران، پژوهش های اندکی صورت گرفته است. پژوهش پیش رو، با هدف جبرانِ بخشی از همین کمبود، انجام شده است. بدین منظور، تعداد چهل و دو نمایش نامه ی فارسی از نه تن از نمایش نامه نویسان ایرانی (میرزافتحعلی آخوندزاده، میرزاآقا تبریزی، حسن مقدم، علی نصیریان، غلامحسین ساعدی، بهرام بیضایی، اکبر رادی، اسماعیل خلج و عباس نعلبندیان)، انتخاب و بررسی شده است. در این پژوهش، همزمان با بررسی بیش تر عناصر موثر بر شخصیت پردازی دراماتیک، شیوه های بازنمود شخصیت زن، چگونگی زبان زنان، ارزیابیِ رابطه ی زنان با جامعه ی مردان، میزان تاثیر نگاه زنان به جنسیت زنانه ی خویش در شکل گیری شخصیت آنان و... واکاوی و بررسی شده است. نتیجه ی پژوهش نشان می دهد که می توان در نمایش نامه های بررسی شده، چهار رویکرد کلی به زن/ زنانگی، تشخیص داد: نگاه واقع گرایانه، ایده ئال، هنری و خنثی به زن/ زنانگی. ضمن طبقه بندی و بررسی این چهار رویکرد، سیزده نمایش نامه ی برتر فارسی که هریک در نوع خود از دید چگونگی پردازش شخصیت زن، ممتاز بوده اند، معرفی شده است.